Hoa Trạng Nguyên đỏ rực giữa mùa đông Hà Nội

 

Poinsettia (Chistmas flower) được người Mỹ biết tới vào năm 1825, do Joel Roberts Poinsett mang từ Mexico về. Khi làm đại xứ Mỹ tại Mễ Tây Cơ, trong lần thăm viếng tỉnh Taxco, ông đã khám phá ra một loại cây nhỏ mềm mại, mọc hoang nơi sườn đồi mà “hoa” là “lá xanh” chuyển màu đỏ đẹp khi đông về. Là một nhà đam mê nghiên cứu thực vật, Poinsett ngắt lấy vài cành gởi về quê nhà ông ở Greenville, tiểu bang South Carolina. (Loại cây này rất dễ trồng. Chỉ cắm cành xuống đất ở green house trong một thời gian ngắn, rễ sẽ mọc và lớn nhanh.) Bạn của gia đình Poinsett là các ông John Bartram, Robert Buist (Philadelphia), những nhà khai thác cây kiểng, thấy hoa đẹp, dễ trồng lại trổ màu đỏ đẹp đúng vào thời điểm mùa giáng sinh nên bắt đầu khai thác như một nghiệp vụ. Tên cây Poinsettia được đặt từ đó để nhớ tới công lao Joel Robert Poinsett đã tìm tòi khám phá.
Ngày nay ở các quốc gia Âu Mỹ, khi những cơn gió đông bắt đầu thổi về lành lạnh, đủ làm ửng hồng đôi má của những nàng thiếu nữ, mọi người rộn rịp sắm sửa trang hoàng nhà cửa với cây thông, hang đá... chuẩn bị cho mùa giáng sinh, cũng có một loài hoa âm thầm chuyển những chiếc lá xanh thành màu đỏ. Đó là hoa Poinsettia/ Christmas flower.

 

 

 

Ở Việt Nam cũng có loại hoa này, gọi là hoa “Trạng Nguyên.” Đây là một loài hoa đặc biệt, vì hoa là lá màu đỏ bao quanh cụm hoa. Người Trung quốc gọi hoa Trạng Nguyên là “Nhất phẩm hồng” Người Nhật gọi hoa này là “Tinh Tinh Mộc”. Hoa Trạng Nguyên là một loài hoa dân dã của Việt Nam. Ở thôn quê, hoa Trạng Nguyên cũng như hoa “dâm bụt” thường được trồng ở trước cửa ngõ hay hàng rào, tượng trưng cho niềm vui vẻ chân thành mộc mạc khi đón khách. Nhìn xa, hoa Trạng Nguyên trước ngõ với những chùm hoa trổ trên ngọn, giống như lồng đèn màu đỏ. Cây là một loài thân mềm, lá xanh thường bị rầy trắng ở nách lá. Trạng Nguyên dễ trồng, chỉ cần cắt cành, giăm xuống đất là sống. Nét đáng yêu của loài cây này là dáng vẻ mềm mại và đặc biệt là chỉ chuyển màu đỏ vào khoảng thời gian từ Giáng Sinh đến Tết âm lịch. Thời tiết càng lạnh và nắng khô lá chuyển màu đỏ càng tươi đẹp. Mỗi năm, lá xanh chỉ chuyển màu một lần. Ban đầu trên những đọt của nhánh ra những nhụy vàng dạng chén, rồi từ từ chung quanh nhụy này những chiếc lá hình thành. Đến mùa giáng sinh những chiếc lá này có màu đỏ và đó là hoa. Khoảng tháng hai âm lịch lá đã chuyển màu rụng đi, nhìn cây chỉ thấy một màu xanh.

 

 

Trong dân gian Việt Nam, chuyện xưa kể rằng: “Một cậu học trò lên kinh ứng thi, thấy một cây lá xanh ven đường. Đến khi thi đỗ trạng nguyên trở về làng. Anh bỗng nhận thấy trên ngọn cây những chiếc lá xanh ngày nào, giờ trở thành màu đỏ, dường như cây cũng đang chúc mừng anh thi đỗ. Từ đó, anh gọi cây này là cây hoa Trạng Nguyên. Dù là tên gọi gì, cây hoa Trạng Nguyên vẫn tượng trưng cho nét cao quí nhưng mộc mạc dịu dàng. Nó biểu hiện sự đoàn tụ, niềm hạnh phúc, bình an và niềm tin tưởng ở tương lai. Ngày nay, trong mùa giáng sinh, tết dương lịch, người Việt Nam thường chưng cây Trạng Nguyên trong nhà, biểu tượng cho một năm mới nhiều niềm vui, may mắn, nhất là con cái học hành đỗ đạt.

 

 

Viết thêm: Quá trình đổi màu của hoa Trạng Nguyên (Poinsettia) được ghi nhận như sau: Khi một chiếc lá “đến tuổi,” vào mùa hè lá có màu xanh. Trong thời gian này, lá tích tụ lượng ánh sáng quang hợp để đến mùa đông chuyển sang màu đỏ (trổ bông), kéo dài khoảng 2 - 3 tháng. Đó là do thông qua chu kỳ mặt trời chiếu sáng đầy đủ, một lượng đường lớn và một số chất hữu cơ trong lá tăng, sinh sản ra một lượng lớn thanh tố. Trong điều kiện nhất định, lượng thanh tố này sẽ biến thành màu đỏ. Theo thí nghiệm, lượng nhiệt chiếu đủ 10 giờ/ngày, thời gian 5 – 6 tuần lễ là đủ để hoa trổ màu đỏ.